Czy prywatny monitoring musi być zgodny z RODO?

Kamery pozwalają w łatwy sposób odtworzyć wszystko, co działo się na posesji w ciągu dnia. Wydają się więc idealnym rozwiązaniem na problemy związane z nieruchomością, takie jak kradzieże, ale też wandalizm, czy spory z sąsiadami. Są szczególnie przydatne wtedy, gdy sprawcę trudno złapać na gorącym uczynku.

Z drugiej strony kamery gromadzą dużą liczbę  danych – dokładnie rejestrują wygląd ludzi i ich zachowania. Niejednokrotnie kamery rejestrują osoby, które nie wiedzą, że są nagrywane, albo nie chcą, aby ich wizerunek czy zachowania były utrwalane.

Co zrobić, by Twój monitoring był zgodny z RODO? Odpowiedzi na to pytanie udzieli Ci Marcin Kuźniak, nasz doradca ds. ochrony danych.

Kamera na prywatnej nieruchomości

Kamera obejmująca wyłącznie teren posesji osoby, która ją instaluje, nie jest objęta regulacjami RODO. Art. 2 ust. 2 lit. c RODO przewiduje, że rozporządzenie nie ma zastosowania, gdy dane osobowe są przetwarzane przez osobę fizyczną w ramach działalności o charakterze czysto osobistym lub domowym. Europejska Rada Ochrony Danych w wytycznych nr 3/2019 w sprawie przetwarzania danych osobowych przez urządzenia wideo wskazała również na inne czynniki, które trzeba wziąć pod uwagę: użytkownik monitoringu wizyjnego o charakterze domowym musi rozważyć, czy łączą go jakiekolwiek relacje z osobą, której dane dotyczą, czy skala i częstotliwość monitoringu wskazują na jakąkolwiek działalność zawodową z jego strony, a także potencjalny negatywny wpływ monitoringu na osoby, których dane dotyczą. Obecność któregokolwiek z wyżej wymienionych elementów niekoniecznie sugeruje, że przetwarzanie wykracza poza zakres wyjątku dla gospodarstw domowych: aby to stwierdzić, należy dokonać ogólnej oceny.

Jeśli ocena konkretnego przypadku wskazuje, że monitoring służy działalności o charakterze czysto osobistym lub domowym, taka sytuacja nie jest objęta przepisami RODO. Sytuacja jednak się zmienia, gdy kamera rejestruje teren znajdujący się poza prywatną posesją.

Właściciele kamer często nie zdają sobie sprawy z tego, jak istotną różnicę z punktu widzenia RODO powoduje choćby przypadkowe, nieprzemyślane nakierowanie kamery również na drogę czy sąsiednią nieruchomość.  

Kamera obejmująca drogę

Monitoring, poza prywatną posesją, często obejmuje również drogę przy posesji. Taki sposób zainstalowania kamery jest dopuszczalny, jednak właściciel kamery, na skutek tak pozornie drobnego działania, staje się administratorem danych osobowych osób, które pojawią się na nagraniach.

Jak stwierdził Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C–212/13, František Ryneš przeciwko Úřad pro ochranu osobních údajů, z dnia 11 grudnia 2014 r., opierając się jeszcze na dyrektywie 95/46, nie zaś na RODO: O ile nadzór kamer wideo, (…), rozciąga się choćby częściowo na przestrzeń publiczną i tym samym jest skierowany poza sferę prywatną osoby dokonującej w ten sposób przetwarzania danych, o tyle nie powinien on być rozumiany jako czynność o czysto „osobistym lub domowym charakterze” (…). Jednocześnie zastosowanie przepisów tej dyrektywy pozwala, w razie konieczności, uwzględnić, (…) uzasadnione interesy administratora danych, które w szczególności obejmują, tak jak w sprawie będącej przedmiotem postępowania głównego, ochronę własności, zdrowia i życia tego administratora, a także jego rodziny. (…) wykorzystywanie systemu (…) zainstalowanego przez osobę fizyczną na jej domu rodzinnym w celu ochrony własności, zdrowia i życia właścicieli domu, który to system monitoruje również przestrzeń publiczną, nie stanowi przetwarzania danych w trakcie czynności o czysto osobistym lub domowym charakterze w rozumieniu tego przepisu.

Teza powyższego wyroku pozostaje aktualna również na gruncie RODO. Gdy monitoring rejestruje teren poza prywatną posesją, przetwarzanie danych osobowych osób, które znajdą się na nagraniach, musi być zgodne z RODO. W szczególności należy ustalić cel monitoringu oraz upewnić się, czy nie jest możliwe zastosowanie innych środków, które pozwolą go zrealizować, a nie będą wymagały gromadzenia tak dużej liczby danych. Konieczne jest również wskazanie uzasadnionego interesu administratora i uzasadnienie, dlaczego nagrywanie konkretnego miejsca jest ważniejsze niż prawo do prywatności osób, które znajdą się na nagraniach.

Co więcej, administrator danych musi wyraźnie oznaczyć monitorowany teren, zadbać o bezpieczeństwo nagrań oraz ustalić jak najkrótszy okres ich przechowywania.

Kamera obejmująca posesję sąsiada

Kolejnym częstym przypadkiem są kamery nagrywające (choćby częściowo) posesję sąsiada. W tym przypadku bardzo trudne będzie powołanie się na prawnie uzasadniony interes administratora, który byłby ważniejszy niż prawo do prywatności sąsiada.

Nagrywanie posesji sąsiada będzie możliwe za jego zgodą. Przykładową sprawę pomiędzy sąsiadami opisał irlandzki organ nadzorczy (Data Protection Commission) w opublikowanych wskazówkach dotyczących prywatnego monitoringu. W powyższej sprawie kamery uchwyciły drogę publiczną, chodnik i zieleń publiczną z przodu posesji sąsiada oraz część posesji sąsiada. Irlandzki organ nadzorczy przekazał wytyczne właścicielowi kamery i zwrócił się o dostosowanie kąta ustawienia kamer. W odpowiedzi dostarczono skorygowany materiał filmowy, na którym widać, że kamera rejestruje tylko nagrania do granicy posesji.

Dostarczono również zgodę sąsiada na dalsze rejestrowanie obrazu z jego posesji, ponieważ – jak się okazało – sąsiad również obawiał się o swoje bezpieczeństwo. Jednocześnie organ poinformował, że sąsiad może w każdej chwili wycofać tę zgodę, a w takim przypadku należy natychmiast zaprzestać używania kamer w ten sposób.

Wskazówki irlandzkiego organu nadzorczego (DPC)

W opublikowanych wskazówkach dotyczących monitorowania prywatnych posesji irlandzki organ nadzorczy zwrócił uwagę, że w wielu przypadkach celem instalacji kamer na prywatnej posesji nie jest bezpieczeństwo. Organ wymienił inne częste przyczyny instalowania kamer na prywatnych posesjach, jednocześnie rekomendując, w jaki sposób należy rozpatrywać poszczególne sytuacje.

Organ wskazał, że powodem instalacji monitoringu są często spory między osobami prywatnymi o korzystanie oraz dostęp do wspólnych wejść i obszarów, przemoc fizyczna i psychiczna, zakłócanie porządku i spokoju lub uszkodzenie mienia. Organ podkreślił, że każda taka sprawa wymaga indywidualnego podejścia i rozważenia w kontekście ochrony danych osobowych. Często jednak to nie spór z zakresu ochrony danych osobowych przed organem nadzorczym jest właściwą drogą, a na przykład mediacja przed właściwym organem czy sąsiedzkie porozumienie.

W opublikowanych wskazówkach organ wskazał na sytuacje, kiedy – pomimo, że wydawałoby się, iż jednym z elementów sporu może być spór z zakresu ochrony danych osobowych, choćby jako dodatkowa dolegliwość dla drugiej strony – organ nie uważa za stosowne podejmowania jakichkolwiek działań na gruncie RODO i nie rozpoznaje skarg. Zdaniem organu, w pierwszej kolejności powinna następować ocena, czy faktycznie ma miejsce przetwarzanie danych osobowych – jeśli kamera nie działa albo jest tylko atrapą lub obejmuje wyłącznie użytek osobisty lub domowy, RODO nie ma zastosowania i sprawa nie powinna być rozpoznawana. Jeśli stosowany monitoring faktycznie dotyczy sporu o drogę lub o grunt, organ nadzorczy w ogóle nie będzie badał sprawy z punktu widzenia RODO. Organ zatem nie oceni,  czy ma zastosowanie wyłączenie dotyczące osób lub gospodarstw domowych, ani nie podejmie żadnych działań do czasu rozstrzygnięcia sporu prawnego przez odpowiedni organ.   Działania zostaną podęte wyłącznie wtedy gdy po rozstrzygnięciu sporu przetwarzanie danych będzie kontynuowane.

Jednocześnie organ podkreślił, że w sytuacjach, gdy dane osobowe są faktycznie przetwarzane, będzie współpracował ze stronami w celu rozwiązania problemu, doradzając im, aby urządzenie zostało dostosowane do wyłączenia i było stosowane wyłącznie w celach o charakterze czysto osobistym lub domowym.

W świetle wyżej opisanych wskazówek, podejście organu nadzorczego należy więc ocenić jako bardzo praktyczne i mające na celu możliwe ograniczenie stosowania RODO w codziennych  drobnych sprawach czy sporach sąsiedzkich. Jednocześnie organ jest otwarty na pomoc, szczególnie poprzez udzielanie wskazówek i opinii na temat tego, jak rozwiązać spór i zakończyć sprawę bez korzystania z szeregu regulacji przewidzianych w RODO.