Czym jest sharenting?
Z badań wynika, że 53% rodziców we Francji udostępnia w sieciach społecznościowych treści dotyczące swoich dzieci. Rodzice typowego trzynastolatka w Wielkiej Brytanii prawdopodobnie zdążyli już umieścić w Internecie 1300 jego zdjęć. W ten sposób powstaje „cyfrowa tożsamość”, na którą mały człowiek nie ma większego wpływu. Rozpowszechnianie zdjęć własnych dzieci w sieciach społecznościowych, tzw. sharenting, wzbudza wiele kontrowersji.
Francuski organ ochrony danych osobowych (CNIL), udostępnił publikację o zagrożeniach, jakie może wywoływać sharenting i metodach, które mogą zwiększyć bezpieczeństwo dzieci. Poniżej przedstawiamy jego tłumaczenie:
Jakie niebezpieczeństwa niesie za sobą publikowanie zdjęć dziecka na portalach społecznościowych?
CNIL regularnie otrzymuje skargi, których przykłady przedstawiamy poniżej (są to prawdziwe historie):
- Dziecko skierowało do CNIL skargę dotyczącą usunięcia zdjęć, filmów i nagrań głosowych zamieszczonych przez jego rodziców na portalu społecznościowym.
- Rodzice skierowali do CNIL skargę w związku z trudnościami, jakie napotkali, próbując powstrzymać rozpowszechnianie zdjęć z chrzcin swoich małoletnich dzieci.
Zdjęcia dzieci mogą zostać wykorzystane do wyrządzenia krzywdy
Filmy i zdjęcia publikowane w sieciach społecznościowych mogą zostać pozyskane przez osoby o złych intencjach. Niektórzy rodzice publikują nagie zdjęcia swoich dzieci (np. bawiących się w wannie). Internetowi drapieżnicy mogą pobrać takie zdjęcia w celu stworzenia fałszywych profili, udostępniania zdjęć kolejnym nieznajomym lub rozpowszechniania zdjęć w serwisach zawierających pornografię dziecięcą.
Osoby mające złe intencje mogą pozyskiwać zdjęcia bez konieczności pozostawania w kręgu znajomych użytkownika, jeśli jego profil jest publiczny lub jeden z jego znajomych udostępnił zdjęcia publicznie bądź przekazał je innym osobom.
Publikacja zdjęcia może ujawnić dodatkowe informacje o dziecku
Zdjęcie zrobione smartfonem lub aparatem fotograficznym zawiera dane, które mogą ujawnić wiele informacji o dziecku.
Zdjęcia i filmy często zawierają informacje o czasie ich wykonania oraz dane o lokalizacji (ukryte w metadanych, w szczególności danych GPS). Ponadto mogą ujawnić dodatkowe szczegóły, takie jak zainteresowania dziecka lub miejsca, w których często przebywa. Informacje tego typu nie powinny trafiać w ręce osób o złych intencjach.
Tworzenie tożsamości cyfrowej może na dłuższą metę zaszkodzić dzieciom
Niektóre dzieci już od najmłodszych lat mają cyfrową tożsamość, zbudowaną z setek zdjęć. Usunięcie ich, gdy dzieci dorosną, może być trudne. Według badania przeprowadzonego przez brytyjską agencję OPINIUM, opublikowanego w 2018 r., rodzice typowego trzynastolatka publikują 1300 jego fotografii w sieciach społecznościowych.
Trudno jest oszacować przyszły zasięg i konsekwencje pozostawianych obecnie śladów cyfrowych. To, co dziś wydaje się bezproblemowe, jutro może okazać się nie do zaakceptowania. Zdjęcia i filmy udostępniane przez rodziców, które pozostają zawsze dostępne, mogą uniemożliwić dzieciom kształtowanie własnego wizerunku i tożsamości. Mogą zaszkodzić ich reputacji online, tworzyć zagrożenie cyberprzemocą, a także wywierać negatywny wpływ na środowisko szkolne lub przyszłość osobistą i zawodową.
Jakie najlepsze praktyki zastosować?
CNIL przedstawia praktyczne porady i wskazówki, którymi należy się kierować, aby dzieci nie były narażone na niebezpieczeństwa związane z sharentingiem.
Przesyłaj zdjęcia za pomocą komunikatorów internetowych, wiadomości e-mail lub MMS
Unikaj udostępniania zdjęć i filmów swojego dziecka w sieciach społecznościowych. Lepiej jest udostępniać je za pośrednictwem bezpiecznych prywatnych komunikatorów internetowych. Niektóre z takich komunikatorów mają funkcje, które pozwalają na wysyłanie wiadomości dostępnych tylko przez krótki okres. Bezpieczniej jest też wysyłać zdjęcia zwykłym e-mailem lub za pomocą MMS-ów (wiadomości multimedialnych).
Nie udostępniaj zdjęć swojego dziecka wszystkim obserwującym Cię osobom w sieciach społecznościowych, jeżeli możesz je wysłać bezpośrednio rodzinie czy przyjaciołom. Bez wahania poproś swoich bliskich, by przestali udostępniać zdjęcia lub filmy Twojego dziecka w sieciach społecznościowych, jeżeli nie wyrażasz na to zgody.
Spytaj dziecko oraz drugiego z rodziców o pozwolenie, zanim zdecydujesz się na jakąkolwiek publikację
Zanim opublikujesz zdjęcie lub film swojego dziecka w sieci społecznościowej, porozmawiaj z nim i uzyskaj jego zgodę. Konieczna jest także zgoda drugiego z rodziców.
W wielu orzeczeniach sądowych wyraźnie stwierdzono, że publikowanie zdjęć dzieci, w szczególności w sieciach społecznościowych, jest czynnością o charakterze niestandardowym, która wymaga zgody obojga rodziców. Sędzia może więc zakazać jednemu z rodziców publikacji zdjęć dziecka, jeśli drugi nie wyrazi na to zgody.
Unikaj dodawania określonych zdjęć i filmów oraz ukryj twarz dziecka
Przed opublikowaniem zdjęć i filmów z udziałem Twojego dziecka, zrób ich selekcję. Unikaj udostępniania zdjęć i filmów, które naruszają prywatność (np. gdy widać na nich dziecko w kostiumie kąpielowym lub w wannie).
Zaleca się też ukrycie twarzy dziecka przed publikacją (zrobienie zdjęcia jego pleców, wstawienie emotikonów zamiast twarzy itp.).
Zabezpiecz swoje konto i zmniejsz widoczność postów
Chroń swoje konta w sieciach społecznościowych, ograniczając widoczność publikowanych postów do własnych subskrybentów. Uniemożliwi to obcym osobom dostęp do zdjęć lub filmów, na których widać Twoje dziecko.
W każdej sieci społecznościowej (TikTok, Instagram, Facebook, X) możesz zmienić ustawienia dotyczące prywatności konta, aby ograniczyć widoczność postów. W przypadku korzystania ze smartfona, żeby ustawić konto jako prywatne, kliknij w ikonę swojego profilu w prawym dolnym rogu ekranu, następnie w menu w prawym górnym rogu wejdź w „Ustawienia i prywatność”, a potem – w „Prywatność”. Możesz także włączyć funkcję: historia przeglądania profilu.
Przejrzyj listę osób obserwujących Twój profil oraz opublikowane przez Ciebie zdjęcia i filmy
Regularnie sprawdzaj listę swoich obserwatorów w sieciach społecznościowych. To pomoże Ci uniknąć sytuacji bycia śledzonym przez osoby, których nie znasz.
Bezpłatna wiedza o RODO.
Korzystaj do woli!
Wskazówka: na Instagramie możesz utworzyć grupę złożoną z bliskich znajomych. Materiały dotyczące dziecka udostępniaj tylko tej grupie, a nie wszystkim obserwującym.
Systematycznie przeglądaj zdjęcia i filmy opublikowane przez Ciebie w sieciach społecznościowych, aby usunąć zdjęcia, których nie chcesz już udostępniać.
Jakie prawa mają dzieci?
Zgodnie z Konwencją o prawach dziecka z 1989 roku każdy małoletni ma prawo do zachowania swojej tożsamości, nazwiska i relacji rodzinnych. Dzieci muszą być także chronione przed „arbitralną lub bezprawną ingerencją w sferę ich życia prywatnego” oraz przed „bezprawnymi zamachami na ich honor i reputację”.
Prawa dzieci do prywatności i ochrony swojego wizerunku
Zdjęcia i filmy przedstawiające dzieci zawierają dane osobowe. Dzieci przed ukończeniem 18 roku życia także posiadają prawa do swoich danych osobowych. Korzystają nawet ze zwiększonej ochrony.
Zgodnie z prawem francuskim co do zasady to rodzice (lub przedstawiciel ustawowy) wykonują prawa dziecka, szczególnie:
- prawo dostępu, pozwalające im dowiedzieć się, jakie dane o dziecku przechowuje konkretna organizacja,
- prawo do sprostowania, tj. prawo do żądania poprawienia niektórych niedokładnych, nieaktualnych lub niekompletnych danych dotyczących dziecka,
- prawo do żądania usunięcia danych, odnoszące się do możliwości żądania usunięcia danych osobowych dziecka,
- prawo do sprzeciwu, czyli wyrażenia żądania zaprzestania wykorzystywania określonych danych osobowych dziecka przez organizację w danym celu.
CNIL stoi na stanowisku, że dzieci powinny także bezpośrednio korzystać z praw do swoich danych osobowych w sieciach społecznościowych.
Możliwość samodzielnego działania nie wyklucza uprawnień rodziców do korzystania z tych samych praw w imieniu dziecka i zapewnienia mu wsparcia podczas tego procesu.
Należy zaznaczyć, że dzieci mogą również podejmować kroki prawne przeciwko swoim rodzicom, jeśli rodzice nie przestrzegają ich praw. W 2018 r. szesnastolatek wniósł skargę przeciwko swojej matce z powodu naruszenia jego prywatności. Sąd w Rzymie nakazał matce dziecka zaprzestanie publikowania zdjęć syna w sieciach społecznościowych pod groźbą grzywny.
Usuwanie zdjęć lub filmów online
Jeśli opublikowane przez Ciebie zdjęcia lub filmy Twojego dziecka w sieciach społecznościowych zostały ponownie wykorzystane bez Twojej zgody, możesz skorzystać z przysługujących dziecku praw w jego imieniu, w szczególności z prawa do żądania usunięcia danych. Na tej samej zasadzie dziecko może bez Twojej zgody zażądać usunięcia zdjęć lub filmów, które zawierają jego wizerunek.
Podsumowanie
Dbanie o prywatność i bezpieczeństwo dzieci w erze cyfrowej to odpowiedzialność każdego rodzica. Zanim podzielisz się kolejnym zdjęciem lub filmem swojego dziecka w mediach społecznościowych, zastanów się nad jego konsekwencjami. Chroniąc ich tożsamość i szanując ich prawo do prywatności, tworzysz bezpieczniejsze i zdrowsze środowisko dla ich dorastania. Twoje działania dzisiaj mają wpływ na ich przyszłość – bądź świadomy i odpowiedzialny.
Sprawdź co pamiętasz - za poprawną odpowiedź nagroda!
Co oznacza termin "sharenting" i jakie może nieść ze sobą zagrożenia?