Raport IoT w polskiej gospodarce

Internet rzeczy – co to jest? Przykłady systemów IoT

Zarówno w codziennym życiu, jak i w poszczególnych branżach biznesu nietrudno zauważyć narastającą ekspansję urządzeń elektronicznych, które mają coraz szersze zastosowanie. Jest to możliwe dzięki postępującej miniaturyzacji i zmniejszaniu się kosztów produkcji tych urządzeń. Równoczesny, dynamiczny rozwój technologii komunikacji doprowadził do powstania całkowicie nowych platform i kanałów wymiany danych. Połączenie osiągnięć na tych polach umożliwia budowę ekosystemów informatycznych nowej generacji, w których urządzenia komunikują się ze sobą bez aktywnego udziału człowieka.

Definicja technologiczna IoT (skrót ang. Internet of Things, tłum. Internet rzeczy) wyjaśnia, że jest to sieć łączącą przewodowo lub bezprzewodowo urządzenia charakteryzujące się autonomicznym (niewymagającym zaangażowania człowieka) działaniem w zakresie pozyskiwania, udostępniania, przetwarzania danych lub wchodzenia w interakcje z otoczeniem pod wpływem tych danych.

Przykładami najprostszych systemów IoT mogą być zestawy kamer internetowych, zdalnie otwierane zamki do drzwi bądź urządzenia pomiarowe, które komunikują się z urządzeniami sterującymi poprzez sieć Internet.

Złożone systemy IoT mogą służyć np. budowie systemów inteligentnego transportu bądź systemów optymalizacji zużycia energii elektrycznej. Przyszłość Internetu rzeczy nierozerwalnie wiąże się z rozwojem sztucznej inteligencji (ang. AI – Artificial Intelligence), której wykorzystanie pozwoli na szybszą analizę danych przesyłanych przez urządzenia elektroniczne, a także na bardziej skuteczne wykorzystanie wyników dokonanej analizy do celów wskazanych przez człowieka.

W raporcie przedstawiono konkretne innowacyjne projekty IoT, które są obecnie w przygotowaniu bądź zostały już wdrożone. Dla przykładu, w centrum handlowym we Wrocławiu planowany jest system parkowania, który poprzez odpowiednio rozmieszczone kamery, komunikujące się z innymi urządzeniami, potrafi samodzielnie rozpoznać tablice rejestracyjne samochodów. System automatycznie otworzy szlaban prowadzący do parkingu, a po zakończeniu postoju pobierze odpowiednią należność w formie bezgotówkowej. Połączona z systemem aplikacja mobilna na telefon będzie na bieżąco informować o naliczonej opłacie. Przykładem projektu IoT, który został już wdrożony, jest możliwość skorzystania z indywidualnej oferty ubezpieczenia OC/AC. W wycenie należnej składki uwzględnia się bezpieczeństwo stylu jazdy kierowcy dzięki analizie danych pochodzących z urządzeń pomiarowych, zainstalowanych w telefonie wykorzystywanym do nawigacji samochodowej.

Raport prognozuje, że do 2020 r. IoT połączy na świecie 28 mld urządzeń. W ciągu najbliższych lat ilość ruchu autonomicznego, a więc generowanego w sieci przez same urządzenia IoT, bez zaangażowania człowieka, przekroczy ilość ruchu generowanego przez ludzi. Cały czas przyspieszać będzie integracja IoT z urządzeniami powszechnie stosowanymi, takimi jak lampy uliczne, znaki drogowe, samochody lub ubrania.

Powyższe nie może umknąć uwadze zarówno administracji państwowej, jak i przedstawicielom biznesu. Wedle prognoz przedstawionych w raporcie 2020 r. będzie kulminacyjny dla adaptacji IoT w gospodarce. Oznacza to, że krajowi przedsiębiorcy mają ostatnią szansę na dołączenie do wyścigu technologicznego o najwyższą stawkę. Dla przykładu, autorzy raportu przewidują, że do 2021 r. ponad połowa podmiotów gospodarczych z krajów G20 zmodernizuje i otworzy na IoT swoje przemysłowe systemy kontroli produkcji.

Grupa Robocza ds. Internetu Rzeczy

Grupa Robocza, która przygotowała raport zaprezentowany przez Ministerstwo Cyfryzacji, została powołana w sierpniu 2018 r. W jej skład wchodzi 80 ekspertów, w tym są to zarówno reprezentanci przedsiębiorców inwestujących w produkty i usługi związane IoT, jak i przedstawiciele sektorów gospodarki, których dalszy rozwój jest uzależniony od wdrożenia systemów IoT. Swój wkład w raport włożyły także osoby reprezentujące branżowe izby gospodarcze, środowisko naukowe, związki i zrzeszenia pracodawców oraz organizacje społeczne.

Celem Grupy Roboczej była analiza potrzeb gospodarki w związku z zastosowaniem IoT, wskazanie głównych barier ograniczających rozwój IoT, a także sformułowanie rekomendacji niezbędnych dla prawidłowego rozwoju IoT w Polsce. W raporcie zidentyfikowano sektory, które będą w szczególnym stopniu uzależnione od systemów IoT. Autorzy raportu zaliczają do nich: rynek konsumencki, branżę logistyczną/transportową oraz przemysł.

Odrębne rozdziały raportu całkowicie poświęcono perspektywom rozwoju IoT w poszczególnych branżach gospodarki, m.in. w finansach i ubezpieczeniach, budowie inteligentnych domów, ochronie zdrowia, systemach inteligentnego opomiarowania, telekomunikacji, transporcie, rolnictwie oraz przemyśle (produkcji).

Bariery ograniczające rozwój IoT

Grupa Robocza zidentyfikowała podstawowe bariery rozwoju technologii IoT w Polsce, w tym bariery finansowe, prawne i organizacyjne. Analiza obejmowała zarówno płaszczyznę gospodarki jako całości, jak i przeszkody specyficzne dla poszczególnych branż.

Problemem dotykającym wszystkich przedsiębiorców są nieprecyzyjne bądź niedostosowane ramy prawne. W raporcie podniesiono, że zagadnienia dotyczące IoT zostały rozproszone w wielu aktach prawnych bez zachowania spójności (m.in. RODO, Prawo telekomunikacyjne, przepisy sektorowe dotyczące tajemnicy, ustawa o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa). Ponadto, zdaniem autorów raportu, obowiązujące przepisy prawne dotyczące gromadzenia, przechowywania, wykorzystywania danych oraz dzielenia się nimi ograniczają rozwój IoT w Polsce, w szczególności w związku z brakiem dostosowania obowiązujących uregulowań prawnych dotyczących własności intelektualnej do potrzeb wynikających ze specyfiki nowych technologii.

Kolejną wspólną barierą, dotykającą wszystkich branż polskiej gospodarki, jest niedostatek edukacji kierunkowej i specjalistycznej na uczelniach wyższych. Obecnie tylko pojedyncze uczelnie zorganizowały specjalistyczne kierunki nauczania związane z IoT. Zdaniem autorów raportu może to skutkować brakiem możliwości sprostania rosnącemu zapotrzebowaniu na wykwalifikowane kadry. Wskazują oni, że brak odpowiedniej liczby specjalistów na rynku, którzy posiadają stosowne kompetencje w kwestiach powiązanych z IoT, jak np. aspekty prawne czy ochrona prywatności, wymusza na przedsiębiorcach podejmowanie działań w warunkach wysokiego ryzyka biznesowego bądź powolne kształcenie kompetencji wewnątrz przedsiębiorstwa. W związku z tymi trudnościami wiele podmiotów gospodarczych porzuca innowacyjne projekty, skupiając się na swojej podstawowej działalności.

Do innych barier zaliczono m.in.:

• brak specyfikacji rozwiązań IoT dla instytucji publicznych, co utrudnia realizowanie zamówień publicznych dla sektora publicznego; wskazano także problematyczną konieczność zapewnienia w ofercie na zamówienie publiczne restrykcyjnych warunków gwarancji, które zwiększają koszty ewentualnych napraw i konserwacji, w szczególności w przypadku dużych odległości pomiędzy urządzeniami tworzącymi system IoT,
• brak krajowego schematu certyfikacji IoT,
• brak ewidencji prototypowych rozwiązań, co ogranicza wymianę wiedzy pomiędzy uczestnikami rynku,
• problemy z zagwarantowaniem interoperacyjności i otwartości systemów IoT.

Rekomendacje Grupy Roboczej ds. Internetu Rzeczy

W raporcie zaakcentowano, że kluczowe jest zbudowanie i upowszechnienie mechanizmu finansowania wdrożeń innowacji, w szczególności w średnich i rozwijających się przedsiębiorstwach, które byłyby zainteresowane pilotażem projektów IoT, a w przypadku powodzenia pilotażu – wdrożeniem nowej technologii w większej skali. z uwagi na ryzyko biznesowe wdrożenia rozwiązań IoT wśród rekomendacji uwzględniono konieczność powołania funduszu, mającego na celu zabezpieczenie płynności finansowej podmiotów, które produkują lub wdrażają innowacyjne urządzenia elektroniczne wykorzystywane w systemach IoT.

Niebagatelne dla rozwoju IoT jest zapewnienie bezpieczeństwa, które w praktyce wiąże się z potrzebą stworzenia odpowiednich procedur certyfikacji, będących skutecznym i ekonomicznym mechanizmem potwierdzenia odpowiedniej klasy jakości urządzeń IoT, a także spełnienia przez nie odpowiednich standardów: cyberbezpieczeństwa oraz wzajemnej komunikacji. Autorzy raportu wskazują, że niezbędne jest stworzenie krajowej jednostki certyfikacyjnej lub powierzenie istniejącej instytucji zadań związanych z certyfikacją. Postulowany mechanizm powinien być zgodny z mechanizmem certyfikacji przewidzianym przez RODO.

Niezależnie od powyższych działań w swoich rekomendacjach Grupa Robocza wymienia konieczność aktywnego wsparcia przedsiębiorców, którzy dostarczają rozwiązania IoT, przez instytucje publiczne. Takie wsparcie obejmowałoby m.in.:

• skuteczną dyplomację technologiczną, realizowaną we współpracy ze środowiskiem biznesowym,
• promowanie współpracy dużych organizacji z podmiotami, które dopiero wchodzą na rynek innowacyjnych rozwiązań (start-upami),
• udział w tworzeniu sieci kooperacji polskich przedsiębiorców z globalnymi podmiotami inwestującymi w Polsce w ośrodki rozwoju własnych produktów i usług IoT.

Ostatni, siedemnasty rozdział raportu zawiera konkretne rekomendacje dotyczące postulowanych zmian prawnych oraz przygotowania praktycznych projektów badawczo-rozwojowych. Grupa Robocza wskazała na konieczność zaproszenia właściwych resortów administracji państwowej do podjęcia szczegółowej analizy postulowanych zmian prawnych, obejmujących m.in. Prawo telekomunikacyjne, Prawo zamówień publicznych, Prawo przedsiębiorców, a także przepisy dotyczące ochrony danych osobowych.

Niektóre z propozycji będą wymagać zmiany obowiązujących regulacji prawnych, inne – mogą być zrealizowane po opracowaniu odpowiednich wytycznych lub rekomendacji (tzw. soft law), które zwiększą pewność obrotu uczestników rynku IoT, będącego nadal w początkowej fazie dynamicznego rozwoju.

Podsumowanie

Udostępniony raport należy ocenić jako pozytywny efekt kooperacji środowiska biznesowego z Ministerstwem Cyfryzacji. Opracowanie powinno zwrócić uwagę polskich przedsiębiorców na potencjał rozwoju Internetu rzeczy i nowe możliwości, jakie dają nowoczesne technologie. Dodatkowym walorem pracy Grupy Roboczej jest wskazanie głównych barier dla rozwoju IoT w Polsce, a także propozycji usunięcia stwierdzonych przeszkód. Dalsze działania podejmowane przez administrację publiczną we współpracy z przedstawicielami biznesu powinny być uważnie obserwowane przez wszystkich zainteresowanych przystąpieniem do wyścigu o zajęcie dogodnej pozycji na rynku nowej gałęzi gospodarki.